Η μίνι σειρά ντοκιμαντέρ του Στάθη Καλύβα, «Καταστροφές και Θρίαμβοι», είναι ένα οδοιπορικό στο παρελθόν μας, μέσα από εφτά μεγάλους ιστορικούς κύκλους της ιστορίας μας που μοιράζονται κοινά στοιχεία: μεγαλόπνοα σχέδια, μεγάλες καταστροφές αλλά και εντυπωσιακούς θριάμβους.
Αυτή την εβδομάδα, ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας Στάθης Καλύβας ερευνά τα γεγονότα της περιόδου 1912 έως 1923 – Για μια Μεγάλη Ιδέα και από το 1923 έως το 1950 – Από τη διχόνοια στο θαύμα.
Πέμπτη 13 Ιανουαρίου
Επεισόδιο 3 – Για μια Μεγάλη Ιδέα: 1912-1923
Το 1921, η Ελλάδα γιορτάζει τα εκατό χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Έχει προηγηθεί ο θρίαμβος των Βαλκανικών Πολέμων ενώ ο ελληνικός στρατός βρίσκεται ήδη στη Σμύρνη. Η χώρα βρίσκεται μια ανάσα από την πραγματοποίηση της δημιουργίας ενός κράτους που θα περιλαμβάνει τον ελληνισμό των Βαλκανίων και της Μικράς Ασίας. Όμως, έναν χρόνο μετά, θα βιώσει μια ασύλληπτη καταστροφή, τα ίχνη της οποίας είναι ορατά μέχρι σήμερα. Το 2022 συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την μεγαλύτερη ίσως καταστροφή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας: της Μικρασιατικής Καταστροφής. Στις στάχτες της Σμύρνης θα ενταφιαστεί και η «Μεγάλη Ιδέα», το όραμα της εδαφικής επέκτασης της χώρας ώστε να συμπεριλάβει τους αλύτρωτους Έλληνες που κατεύθυνε την πορεία της χώρας. Η Ελλάδα πρέπει τώρα να αποκαταστήσει και να ενσωματώσει έναν τεράστιο πληθυσμό 1,5 εκατομμυρίου προσφύγων που έχουν χάσει τα πάντα. Και το πέτυχε. Ο ξεριζωμός του Μικρασιατικού Ελληνισμού υπήρξε μια μεγάλη τραγωδία. Ήταν όμως ταυτόχρονα και το έναυσμα για μια απίστευτα ριζική επανεκκίνηση. Η ενσωμάτωση των προσφύγων ανήκει στα μεγαλύτερα επιτεύγματα της σύγχρονης ιστορίας μας. Τις «χαμένες πατρίδες» της Μικρασίας αντικατέστησαν οι «κερδισμένες πατρίδες» της Βόρειας Ελλάδας όπου εγκαταστάθηκε η πλειοψηφία των προσφύγων. Χάρη στην σκληρή εργασία τους, η Ελλάδα έγινε μια χώρα πλουσιότερη και ισχυρότερη σε σχέση με αυτή των αρχών του αιώνα.
Παρασκευή 14 Ιανουαρίου
Επεισόδιο 4 – Από τη διχόνοια στο θαύμα: 1923-1950
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, το μεγάλο στοίχημα της χώρας είναι η αντικατάσταση της Μεγάλης Ιδέας με ένα νέο εθνικό όραμα. Και αυτό δεν είναι άλλο από την επίτευξη της ευημερίας αντί της εδαφικής επέκτασης. Έτσι, στη θέση της Μεγάλης Ιδέας μπαίνει ο στόχος του εκσυγχρονισμού. Για τι είδους εκσυγχρονισμό μιλάμε όμως; Την περίοδο του Μεσοπολέμου οι Έλληνες θα πειραματιστούν με τρεις εκδοχές του: Φιλελεύθερο, Φασιστικό και Κομμουνιστικό. Το διακύβευμα αυτό θα τους διχάσει θανάσιμα και θα καταλήξει σε έναν καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο: στη διάρκεια της δεκαετίας του ’40, η Ελλάδα πολεμά τον εαυτό της. Χιλιάδες Έλληνες θα βρουν τον θάνατο από ελληνικά χέρια. Το 1950, η χώρα θα βγει από τον πόλεμο εντελώς κατεστραμμένη. Επιπλέον, ο Εμφύλιος Πόλεμος της δεκαετίας του ’40 δεν είναι κάτι το εντελώς καινούργιο. Έχει προηγηθεί ένας άλλος εμφύλιος που ξέσπασε μέσα στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και ονομάστηκε Εθνικός Διχασμός. Ανάμεσα στους δύο αυτούς εμφυλίους, η Ελλάδα θα βιώσει μια τριακονταετία πρωτοφανών πολιτικών αναταράξεων, οικονομικών κρίσεων, στρατιωτικών κινημάτων, μαζικών εκτοπίσεων, εμφυλίων συρράξεων και δύο παγκοσμίων πολέμων. Το 1950, στο τέλος της τριακονταετίας αυτής, οι Έλληνες ατενίζουν το μέλλον με δέος. Η επανεκκίνηση φαντάζει αδύνατη. Και όμως, θα πραγματοποιηθεί: τη δεκαετία του ’50, η Ελλάδα μπαίνει σε τροχιά ραγδαίας ανάπτυξης, πιάνοντας απίστευτους ρυθμούς που την κατατάσσουν στην παγκόσμια κορυφή. Το οικονομικό άλμα που πετυχαίνει η χώρα μετά το τέλος του εμφυλίου δεν έχει προηγούμενο: τότε είναι που γεννιέται η σημερινή Ελλάδα. Είναι ένα πραγματικό θαύμα, με τα χαρακτηριστικά των άλλων θριάμβων της ιστορίας μας: επιτυχημένες διεθνείς επιλογές και ορθές δημόσιες πολιτικές.
Κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 21.00, στον ΣΚΑΪ
